Waarom accountantscontrole?

De Pincoffs-affaire is een voorbeeld waardoor de behoefte aan accountantscontrole bestaat. De belanghebbenden willen het risico dat dergelijke (omvangrijke) fraudes worden verminderd (gemitigeerd). Er zijn enkele theorieën die mogelijk een verklaring beschrijven van de behoefte aan accountantscontrole.

Wetenschappelijk theorieën behoefte aan accountantscontrole:

Informatietheorie: Een economische benadering en de behoefte aan accountantscontrole.
Agency-theorie: De scheiding tussen leiding en eigendom.
Verzekeringstheorie: Het verzekeren (controle fee betalen) waardoor het risico op onjuiste informatie wordt gemitigeerd.
Vertrouwenstheorie: Limperg en het vertrouwen van het maatschappelijk verkeer in de accountant (de vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer).

Informatietheorie

Vanuit de informatietheorie wordt de behoefte aan accountantscontrole verklaard door het informatierisico. Dit betekent dat er onjuiste informatie wordt overgedragen.

Voorbeeld:

Een organisatie met accountantscontrole en een (vergelijkbare) organisatie zonder accountantscontrole.

Een bank kan zonder accountantscontrole de ontvangen informatie niet of in mindere mate op betrouwbaarheid toetsen. De bank zal vanuit de theorie de organisatie met accountantscontrole een lagere rentepercentage geven dan de organisatie zonder accountantscontrole. Het informatierisico schat de bank lager in als er een accountantscontrole heeft plaatsgevonden.

Oorzaken informatierisico:

Afstand gebruiker en het object (de informatie).
Tegengestelde belangen.
Grote omvang van gegevens.
Complexere transacties.

Informatierisico beperken:

De gebruiker controleert zelf de informatie.
De gebruiker eist een schadevergoeding bij onjuiste informatie.
Controle van de informatie door een onafhankelijke derde.

Een bank kan zelf de informatie gaan controleren maar dit brengt hogere kosten met zich mee dan de informatie door een deskundige (bijvoorbeeld accountant) te laten controleren.

Inschakelen van een onafhankelijke deskundige is zinvol indien:

Het voordeel van het verlaagde informatierisico opweegt tegen de kosten van de externe deskundige (belang van de bank).
De kosten van de externe deskundige lager zijn dan de besparing door de lagere rente (belang van de organisatie).

Agency-theorie

Vanuit de agency-theorie wordt de behoefte aan accountantscontrole verklaard door het tegengestelde belang tussen management (agent) en aandeelhouders (principaal).

Bij veel ondernemingen is er sprake van scheiding tussen leiding (management en eigendom (aandeelhouders). Er is dan een overeenkomst gesloten tussen management en aandeelhouders.

Lasthebber: Het management (lasthebber) moet bepaalde diensten verrichten voor de eigenaar (aandeelhouders).

Lastgever:. De aandeelhouders zijn de lastgever en hebben bepaalde eisen en verwachtingen die het management dient te realiseren.

Er kan een belangentegenstelling zijn of ontstaan tussen agent en principaal.

Een aandeelhouder (principaal) kan bijvoorbeeld een hoge omzet of resultaat verwachten, waardoor de waarde van de onderneming toeneemt. Het management (agent) kan een belang hebben om bepaalde omzet niet in huidig boekjaar te verantwoorden maar in het volgende boekjaar. Er zijn vele factoren die invloed kunnen hebben op de belangen van partijen.

Het komt erop neer dat de agent (management) niet altijd een beslissing zal nemen die in het belang is of kan zijn van de principaal (aandeelhouder).

Agency costs

De agency costs zijn de kosten die voortkomen uit de scheiding tussen leiding en eigendom. De agency costs zijn bijvoorbeeld:

- kosten waardoor het management kan aantonen dat de afspraken zijn nagekomen.

- kosten die gemaakt worden om het management te controleren.

- Verliezen die ontstaan door beslissingen van het management die niet optimaal zijn voor de aandeelhouders.

Door het toepassen van accountantscontrole is vanuit de agency-theorie de visie dat de agency costs worden verlaagd. De accountant betrekt in de accountantscontrole de belangen van de gebruikers van het controle-object (meestal de jaarrekening). Dit zijn niet alleen de aandeelhouders maar kunnen ook zijn banken, leveranciers, werknemers of overheden.

Verzekeringstheorie

Vanuit de verzekeringstheorie worden de controlekosten getypeerd als premie om het risico van onjuiste informatie te verlagen (mitigeren). Binnen deze theorie wordt aangenomen dat de accountant aangesproken kan worden op het onterecht afgeven van een bepaalde strekking van de verklaring. De aansprakelijkheid van de accountant kan twee vormen hebben:

Afspraken vanuit de overeenkomst(en) tussen accountant en opdrachtgever. Denk aan aansprakelijkheid van de accountant bij wanprestatie.
De wettelijke aansprakelijkheid van de accountant bij onrechtmatig handelen.

De wettelijke aansprakelijkheid is de meest lastig te voorspellen en kan leiden tot claims. Deze aansprakelijkheid kan de accountant beperken door de certificering te beperken tot de groepen die gebruikmaken van de gecontroleerde informatie.

Vertrouwenstheorie

In 1926 ontwikkelde Limperg de vertrouwenstheorie. Binnen de vertrouwenstheorie staat het maatschappelijk verkeer centraal. De accountant is de vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer.

Volgens deze vertrouwenstheorie ontleent de accountant het bestaansrecht van de accountantscontrole aan het vertrouwen dat het maatschappelijk verkeer heeft in deze controlefunctie.

De functie vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer moet worden beschermd door een bepaalde mate van aard en omvang van de controlewerkzaamheden. Deze eisen worden gevat in ‘deugdelijke grondslag’.

Deze deugdelijke grondslag wordt bepaald door de accountant vanuit zijn deskundigheid.

Deze vertrouwenstheorie van limperg heeft in tegenstelling tot de voorgaande theorieën een normatief karakter. Informatietheorie, agency-theorie en verzekeringstheorie zijn verklarende theorieën.

De vertrouwenstheorie kan beschreven worden als:

De accountant wekt een bepaald vertrouwen op bij het maatschappelijk verkeer. Zijn werkzaamheden dienen hierbij afgestemd te worden.

De accountant dient ervoor te zorgen dat zijn mededelingen bij het maatschappelijk verkeer niet een groter vertrouwen oproepen dan zijn werkzaamheden of uitkomsten rechtvaardigen.

Boeken Auditing en Assurance

Bestellen